მეცნიერული და რელიგიური კოსმოგენეზი:
მეცნიერულ-რელიგიური კოსმოლოგიური სინერგიის პერსპექტივების შესახებ
ავტორი – იოანე კაზარიანი
ნაწილი I
„მეცნიერება რელიგიის გარეშე – კოჭლია, ხოლო რელიგია მეცნიერების გარეშე – ბრმა“
ა. აინშტაინი
„ვერც ერთი ადამიანი
შვიდ დღეში სამყაროს შექმნას ვერ ახსნის,
ვერც მის განგებას აღწერს,
თუნდაც ათასი პირი ჰქონოდა და ათასი ენა სცოდნოდა;
თუნდაც, ამ ქვეყნად ათასი წელი ეცხოვრა
მაინც ვერ იტყვის რაიმე ღირსეულს
ამის შესახებ, რადგან ამ ექვს დღეში არსებული
ღვთის სიბრძნე დიდია და განუზომელი“.
წმ. თეოფილე ანტიოქიელი
აქ მოყვანილი დიდი მეცნიერისა (ა. აინშტაინი) (1) და ადრეული ქრისტიანული აპოლიგეტის, – წმ. თეოფილე ანტიოქიელის († II ს.), (2) სიტყვები ქმნილი სამყაროს დასაბამის – კოსმოგენეზის – ღრმა გააზრების ნათელი მაგალითია. მიუხედავად იმისა, რომ ხსენებულ მოღვაწეებს თვრამეტი საუკუნე ჰყოფს, მათ თავიანთ გამონათქვამებში (თავისი დროისთვის დამახასიათებელი) ფიზიკური სამყაროს საწყისების შესახებ ინტელექტუალური გონება გამოამჟღავნეს. თითოეულმა მათგანმა ეს თავისი გაგებით გამოხატა, თუმცა ეს გაგება მაინც რელიგიუირი იყო. ჩვენ ახლა არ შევადარებთ მათი რწმენის და რელიგიური თუ არარელიგიური იდენტობის ზომას, რადგან ჩვენ მათ მიერ სამყაროს სწორი ხედვისა და სამყაროს საწყისების გააზრების ხასიათს ვეხებით. ეს სამყაროს საიდუმლოებას ეხება, ხოლო საიდუმლოება, როგორც ერთგვარი მისტიურობა, ყოველთვის კორელირებს რელიგიასთან; ეს უკანასკნელი კი სხვადასხვა ფორმით ავლენს თავს. ჩვენს წინა სტატიებშ ა. აინშტაინი არაერთხელ გვისენებია. მას საოცარი თვისება გააჩნდა: ის ძალიან ფაქიზი და მგრძნობიარე იყო ფიზიკის მიმართ, რაც კოსმოგენეზის შემსწავლელი ასტროფიზიკის საფუძველია. დიდი მეცნიერი „იდუმალების შეგრძნებაზე“ წერდა, რომელიც „ჭეშმარიტი მეცნიერებისა და ხელოვნების წყაროა“ (3). ამიტომ, ის საიდუმლოებასა და მეცნიერებას არ ჰყოფდა. მისთვის არა მხოლოდ სამყაროს საწყისები იყო მიუწვდომელი კატეგორია, არამედ თავად სამყაროს შექმნის, სიცოცხლის საიდუმლოებაც. ამიტომ, ა. აინშტაინის თანახმად: „ცხოვრების იდუმალებაში შიშნარევმა წვდომამ რელიგიის წარმოქმნას მისცა იმპულსი“. რელიგიის გარეშე, სამყაროს მეცნიერულ სურათს აზრი არ აქვს. ასეთი სურათი არასრულია და აზრობრივ კატეგორიებში ვერ ჯდება. რელიგიურ გააზრებასა და ინტერპრეტაციას მოწყვეტილი მეცნიერება – უაზრობაა, რასაც ათეისტ მეცნიერთა ნაწილი აცხადებს კიდეც, მაგრამ ამ მხრივ, ა. აინშტაინი სამყაროს ონთოლოგიურ საწყისებთან დაკავშირებით თავისი გრძნობის სიღრმეს ავლენს. ამიტომაც, ის ხედავდა, რომ: „მეცნიერება რელიგიის გარეშე – კოჭლია, ხოლო რელიგია მეცნიერების გარეშე – ბრმა“. ასეთი ზუსტი დაკვირვება შეეძლო მხოლოდ იმ ადამიანს, რომელიც სამყაროს საფუძვლების მიუწვდომლობას აცნობიერებდა (და არა მხოლოდ ესმოდა რა ქმნილი კოსმოსის ფიზიკური კანონები). ამიტომ, ა. აინშტაინი იმ აზრს ემხრობოდა, რომ მეცნიერებამ ფიზიკური-რაციონალური კანონების მექანიზმები უნდა აღწეროს, რელიგია კი თავის ინტერპრეტაციას უნდა იძლეოდეს. მას მიაჩნდა, რომ კოსმოსური ბუნების სწორი გაგების საწყისი ღრმა კრძალვისა და იდუმალების გრძნობაშია.
Read more »
ავტორი: იოანე კაზარიანი
