გრიგოლ დიდის (540-604) სახელს უკავშირდება ადრეული შუა საუკუნეების უდიდესი სამისიონერო აქტივობა დასავლეთ ევროპის ქვეყნებში. გთავაზობთ წერილს, რომელიც წმინდა პაპმა 601 წელს გაუგზავნა ინგლისში მის მიერ მივლენილ მისიონერ ბერს, მელიტის, მოგვიანებით კენტერბერიის ეპისკოპოსს (+ 640), სადაც კარგად ჩანს გრიგოლ დიდის ის შესანიშნავი მისიონერული ხედვა, რომელმაც განსაზღვრა ევროპის ქრისტიანული ისტორია.
უტკბეს შვილს, მელიტი აბატს, გრიგოლი, ღვთის მსახურთა მსახური.
მას შემდეგ, რაც გაემგზავრეთ ჩვენი შესაკრებლის წევრებთან ერთად, ფრიად შეწუხებული ვიყავი, რადგან არ მოსულა სიახლეები თქვენი მგზავრობის შესახებ, არც ის ვიცოდი, თუ ყველაფერმა კარგად ჩაიარა. როდესაც ყოვლისშემძლე ღმერთის შემწეობით მიაღწევთ ჩემს ძმასთან, უღირსეულეს ეპისკოპოს ავგუსტინესთან, უთხარით მას ის, რაც მე გადავწყვიტე დიდი განსჯის შემდეგ (cogitans tractaui), ანგლებთან დაკავშირებით (de causa Anglorum), ანუ ის, რომ [ქრისტიანებმა] არ უნდა გაანადგურონ მათი ღმერთების ტაძრები, არამედ მხოლოდ კერპები, რომლებიც იქ დგანან. შემდეგ კი აიღონ ნაკურთხი წყალი, ასხურონ ამ ტაძრებს, აღმართონ საკურთხევლები და დაასვენონ წმინდანთა ნაწილები. დიახ, თუ ეს ტაძრები კეთილად არის ნაშენები, საჭიროა მათი გარდაქმნა, რათა იქცნენ დემონის კულტიდან ჭეშმარიტი ღვთის დიდების ადგილებად (necesse est ut a cultu daemonum in obsequio ueri Dei debeant commutari). ამ გზით, ის ადამიანები, ვერ ნახავენ საკუთარ ტაძრებს დანგრეულს, განდევნიან შიშს საკუთარი გულიდან და დაიწყებენ ჭეშმარიტი ღვთის შეცნობასა და თაყვანისცემას, იმ ადგილებში, რომლებიც მათთვის შინაურია (ad loca quae consueiut familiarius concurrat).
რაც შეეხება საქონელს, რომლებსაც ისინი დიდი რაოდენობით ხოცავდნენ დემონების სამსხვერპლოდ (in sacrificio daemonum multos occidere), საჭიროა რომ აქაც განხორციელდეს დღესასწაულებთნ დაკავშირებული ზოგიერთი ცვლილება: ტაძრის კურთხევის წლისთავებზე (die dedicationis), ან იმ წმინდა მოწამეების ხსენების დღეს, რომელთა წმინდა ნაწილებიც იქ განისვენებენ (quorum illic reliquiae ponuntur), ხის ტოტებით მოაწყონ კარვები (tabernacula) მათი ძველი, გარდაქმნილი (commutatae) ტაძრების გარშემო, და აღნიშნონ ერთად რელიგიური დღესასწაულები (religiosis conuiuiis sollemnitatem celebrant); ნუღარ დაკლავენ (immolent) საქონელს ეშმაკისათვის, მაგრამ დაკლან საქონელი თვიაანთ საკვებად (in esu suo), ღვთის დიდებისათვის, და მადლობა შესწირონ საკვებისათვის (de satietate sua gratias referant) ყოვლიმომცემელ ღმერთს: ისინი გაცილებით ადვილად მიაღწევენ შინაგან სიხარულს (interiora gaudia), თუ მათ ექნებათ გარეგანი სიხარულის (exterius gaudia) საშუალებაც. ეჭვი არაა, რომ შეუძლებელია მარტივი გონების (duris mentibus) მქონე ხალხს ყველა [ცუდი ჩვეულება] ერთბაშად მოაშორო (omnia abscidere): ისიც, ვინც ცდილობს მაღლა ასვლას, ადის ნაბიჯ-ნაბიჯ და არ ნახტომებით. ასე განეცხადა უფალი იესრაელის ერს ეგვიპტეში და ეშმაკისათვის მირთმეული მათი მსხვერპლები საკუთარ კულტად გარდაქმნა (in cultu proprio reseruauit), უბრძანა მათ ცხოველთა სამსხვერპლოდ დაკვლა, რათა შეცვლილი გულებით, მათი ცერემონიებიდან რაღაცეებზე უარი ეთქვათ, რაღაცეები კი შეენარჩუნებინათ (იხ. ლევ. 17:1-9). [ამიტომ] მიუხედავად იმისა, რომ იგივენი იყვნენ ცხოველები (etsi ipsa essent animalia), რომლებსაც [ებრაელები] ჩვეულებისამებრ წირავდნენ მსხვეპრლად [კერპებს], მათი ღმერთისთვის და არა კერპებისთვის შეწირვით, თავად მსხვერპლი აღარ იყო იგივე (iam sacrificia ipsa non essent).
აუცილებელია, რომ შენმა ღირსებამ მოახსენოს ეს ყოველივე ჩვენს ძმას [ავგუსტინეს], რათა შეძლოს და ადგილზე შეაფასოს, დიდი სიფრთხილით, თუ როგორ უნდა დარეგულირდეს ეს საკითხები, ცალკეულ შემთხვევბში.
ღმერთმა უვნებლად დაგიცვას, საყვარელო შვილო.
18 ივლისი, 601 წ.
ლათინური ტექსტისათვის იხილეთ: Gregorii Magni, Registrum Epistularum, XI, 56 (CCSL 140/a, 961-962).
თარგმნა და შენიშვნები დაურთო მღვდელ-მონაზონმა ლეონიდე ებრალიძემ
